Diyabet hastaları nasıl beslenmeli?
Diyabet hastaları nasıl beslenmeli?
Şeker sinsi bir hastalık; bu hastalık herhangi bir belirti
göstermeden yıllarca sessiz kalabiliyor. Önlem alınmazsa yüksek
kolesterol, damar tıkanıklığı, kol ve bacakta kangren, körlük ve
böbrek hastalıklarına sebebiyet veriyor. Ayrıca cinsel
iktidarsızlığa, kişilik değişmesine, diş, deri, mide-bağırsak
hastalıklarına da yol açıyor.
Kalıtım, şişmanlık, gebelik ve uzun süreli ilaç kullanımı
(diüretik, kortikosteroid gibi...) hastalığın ortaya çıkmasını
kolaylaştırıyor. Tip I ve Tip II olmak üzere iki tür şeker
hastalığı var.
Tip I yani insüline bağlı şeker hastalığı kalıtsal olup çocukluk ya
da gençlikte ortaya çıkıyor ve sürekli insülin tedavisini
gerektiriyor. Oysa Tip II yani insüline bağımlı olmayan diyabet
yetişkinlikte ortaya çıkıyor ve insüline gerek kalmadan diyet ve
kilo kaybıyla kontrol altına alınabiliyor. Ancak yetişkinlikte
ortaya çıkan şeker hastalığında ölüm riski çocuklukta oluşandan
daha yüksek.
Şeker hastalığının belirtileri:
* Aşırı susama ve acıkma
* Çok sık idrara çıkma
* Aşırı yorgunluk ve uyku hali
* Hızlı kilo verme
* Bulanık görme
* Ciltte kuruma ve kaşıntı
* El ve ayaklarda karıncalanma ve uyuşma
* Deride, vajinada ve mesanede iyileşmeyen enfeksiyonlar
* Açlık kan şekeri düzeyinin 140 mg/100 ml’nin üzerinde olması
Hangi sporlar yararlı?
Fiziki aktivite yani spor vücuttaki şekerin hızla tüketilmesine
yardımcı olarak kan şekeri düzeyini dengeliyor. Spor ayrıca kan
damarları ve kalp için de yararlı. Ancak spora başlamadan önce
mutlaka doktora danışarak tıbbi kontrolden geçmeli ve uygulanacak
spora karar verilmeli. Yürüyüş, bisiklet, yüzme gibi sporlar ideal
olabilir.
Şeker hastasıysanız bunları ihmal
etmeyin...
* Beslenme ve spor konusunda mutlaka doktorunuza danışın.
* Tip I diyabet hastası iseniz, 3 ana ve 3 ara öğün olmak üzere
toplam 6 öğünü her gün aynı saatlerde yemeye özen gösterin. İnsülin
aldığınız için karbonhidratların günlük dağılımı çok önemli; günlük
karbonhidratın yüzde 15’ini kahvaltıda, yüzde 25’ini öğle, yüzde
30’unu akşam yemeğinde yiyin. Kalanı ara öğünlere paylaştırın.
* Tip II diyabet hastasıysanız, temel ilkeniz kilo kontrolü
olmalıdır. Daha az yiyerek ve daha fazla hareket ederek fazla
kilolarınızı verin. Az ve sık yiyin. Kesinlikle aç kalmayın, çünkü
uzun süren açlık kan şekerinizde dalgalanmalara yol açarak
hastalığınızı artırabilir.
* Tansiyon, kan şekeri ve kolesterolünüzü kontrol altında
tutun.
Diyabetli hastalarda yiyeceklerin doğru miktarda yenilmesi çok
önemli. Bu nedenle yiyeceklerinizi diyetisyeninizin önerdiği
miktarlara uygun olarak ölçerek yiyin. C ve E vitaminleri ile krom
minerali içeren besinleri her gün düzenli olarak tüketin. Günlük C
vitamini gereksinimi 2000-5000 mg arası, E vitamini 800-1200 IU
arası olmalı. Bu konuda öncelikle doktora danışıp gerekiyorsa
takviye vitamin hapları da alabilirsiniz.
* Beyaz ekmek yerine kepekli ekmeği tercih edin.
* Öğünlerde mutlaka pişmiş sebze yemeği ve salata yiyin.
* Meyveleri mümkün olduğunca kabuğu ile yiyin.
* Posalı yiyecekleri tercih edin.
* Kuru baklagillere, özellikle fasulye, bezelye, mercimek, barbunya
ve nohuta sofrada sıkça yer verin.
* Ölçülü miktarda zeytinyağı veya sıvıyağ kullanın.
* Kırmızı et yerine beyaz et yiyin.
* Etli yemeklere ayrıca yağ ilave etmeyin.
* Light süt ve yoğurdu tercih edin.
* Az yağlı peynir çeşitlerini tüketin.
* Krema, kaymak,tereyağı ve margarinden uzak durun.
* Şeker, tuz ve alkolden sakının.Tatlandırıcılı tatlılara tüketmeye
çalışın.
* Düzenli spor yapın. Bu konuda mutlaka doktorunuza danışın.
* Günde en az 8 bardak su için.
Şeker hastaları nasıl beslenmeli?
JFK Hastanesi Diyetisyeni Özge Mergen, diyabet tedavisinde amacın
kan şekerini normal düzeyde tutmak olduğunu belirtirken, bu amaç
doğrultusunda en önemli hedefin dengeli beslenmek olduğunun altını
çiziyor. Özellikle Tip II diyabetlilerde dengeli beslenme ve
düzenli egzersiz uygulamalarıyla bireyin, uzun yıllar ilaç
tedavisine gerek kalmadan yaşamını sürdürebileceğini belirtiyor.
Diyetisyen Mergen, karbonhidrat, protein, yağ, mineral ve
vitaminlerin günlük öğünlere dengeli bir şekilde paylaştırılmasını
öneriyor.
Karbonhidratlar, günlük kalorinin yüzde 50-60’ını oluşturmalı.
Yulaf, kuru baklagiller (özellikle fasulye), meyve ve sebzelerde
bulunan lif içeriği yüksek karbonhidratlar, kan şekerinin
yükselmesini önlerken, kolesterol düzeyini de kontrol altında
tutabiliyor. Soğan, şeker hastaları için çok yararlı çünkü
içeriğinde şeker düşürücü kimyevi maddeler bulunuyor. Brokoli,
içeriğindeki bol miktarda karbonhidrat ve krom minerali ile kandaki
şeker düzeyini kontrol altında tutabiliyor.
Şeker hastaları az yağlı yemekleri tercih etmeli. Çünkü bu
hastalıkta, damar tıkanması ve kalp hastalıklarına yakalanma riski
yüksektir. Ancak A, D, E ve K gibi bazı vitaminlerin vücutta
kalmasını sağladığı için tamamen yağsız bir diyet de düşünülemez.
Katı yağlar yerine zeytinyağı ve diğer bitkisel yağlar tercih
edilmeli.
Protein, vücuttaki doku ve hücrelerin yapıtaşı olduğundan mutlaka
alınmalı. Proteinli besinler kan şekerini yükseltmiyor ama aşırı
alındığında böbrek sorunlarına yol açıyor. Süt ve sütlü ürünlerinin
light versiyonlarını seçin. Kolesterol içermeyen besinleri tercih
edin.
Şeker ve şekerli besinlerden uzak durun. Bu tür besinler
bağırsaklar tarafından hızla emildiği için kan şekerini çok çabuk
yükseltiyor. Şeker yerine tatlandırıcı kullanın. Bu konuda
aspartam, asesulfam, potasyum, sakkarin ve siklamat gibi enerji
değeri olmayanları seçebilirsiniz. Tatlandırıcı hakkında mutlaka
doktorunuza danışın.
Vitamin ve mineralli sebze ve meyveler hazmı kolaylaştırmanın yanı
sıra içerdikleri posa sayesinde kan şekerinin daha geç ve kontrollü
yükselmesini sağlıyor. Bu nedenle şeker hastaları için meyvenin
kendisi meyve suyundan daha yararlıdır. C ve E vitaminleri şeker
tedavisinin en önemli besin maddeleridir. C vitamini, insülinin
hücrelere girmesine yardımcı olurken E vitamini, hastalığın yol
açtığı komplikasyonları giderip insülinin etkinliğini artırıyor.
Krom minerali, kan düzeyindeki dalgalanmaları önlüyor. Krom, tüm
tahıllar, mısırözü yağı, sütlü ürünler, et ve mantarda
bulunuyor.
Hangi yiyecekler şekeri düşürüyor?
Her besinin, yendikten sonra kan şekerini yükseltme hızı farklıdır.
Yiyeceklerin, kan şekerini yükseltme hızlarına "glisemik indeks"
deniyor. Genellikle posalı yiyeceklerin glisemik indeksleri düşük
olur. Kuru fasulye, nohut, mercimek, bulgur, kepekli ekmek, elma,
armut, light süt ve yoğurt, makarna ile portakal gibi besinlerin
glisemik indeksleri düşüktür. Buna karşılık patates, pirinç, havuç,
muz, kavun ve üzümünki yüksektir. Kuru üzüm, kuru kayısı ve kuru
erik gibi kuru meyvelerin de glisemik indeksi yüksektir. Şeker
hastalarının mümkün olduğunca glisemik indeksi düşük besinleri
tüketmesi kan şekerinin kontrol altında tutulmasını
sağlayacaktır.