Tükenmişlik sendromu yaşamayın!
Tükenmişlik sendromu nedir? İnsan neden tükenir ve nasıl başa çıkar?..
Türkiye, “Tükenmişlik Sendromu” kavramıyla Meryem
Uzerli sayesinde tanışıp aşina oldu. Geçtiğimiz haftalarda
Gaziantepspor’un trajik şekilde hayatına son veren Çek oyuncusu
Frantisek Rajtoral’in intihar sebebinin tükenmişlik sendromu olduğu
açıklandı. Peki, tükenmişlik sendromu nedir? İnsan neden tükenir ve
nasıl başa çıkar? İstanbul Florence Nightingale Hastanesi’nden,
Uzm. Psikolog Gizem Ünveren Akşam'dan Aysun Yıldız
Güngör'ün sorularını yanıtladı.
Günümüzde önemli bir sorun haline gelen tükenmişliğin en yaygın
tanımı; işi gereği yoğun duygusal taleplere maruz kalmak ve sürekli
diğer insanlarla yüz yüze çalışmak. Bu kişilerde görülen fiziksel
bitkinlik, uzun süreli yorgunluk, çaresizlik ve umutsuzluk
duygularının, yapılan işe, hayata ve diğer insanlara karşı olumsuz
tutum olarak yansımasıdır. Bu sendromu işi gereği insanlarla yoğun
ilişki içerisinde olan bireylerde görülen duygusal tükenme,
duyarsızlaşma ve düşük kişisel başarı hissi olarak
tanımlayabiliriz. İş yaşamıyla ilgili stres faktörlerinin
birikiminden oluştuğu için tükenmişliği anksiyeteden ayırmak
gerekir. Tükenmişlik sendromu aniden ortaya çıkan bir durum
değildir, aksine yavaş ve sinsice gelişen bir belirti yumağıdır.
Tükenmişlik belirtilerinin göz ardı edilmesi onun ilerlemesine ve
başa çıkılmaz hale gelmesine neden olur. Bu nedenle tükenmenin
belirtilerinin iyi bilinmesi ve zamanında teşhis edilerek gerekli
önlemlerin alınması çok önemlidir.
NEDEN TÜKENİRİZ?
Tükenmenin nedenleri, insanın beklentileriyle
ilişkilendirilmektedir. Tükenme genellikle gerçek ile beklentiler
arasındaki uyumsuzluğun fazla olması sonucunda oluşur. Tükenmişlik
sadece stresli iş ortamı ya da bireyin üzerine yüklenen aşırı
sorumluluklardan kaynaklanmaz. Bireyin yaşam tarzı ve belirli
kişilik özellikleri de tükenmişliğin meydana gelmesinde etkili
olabilir. Mükemmeliyetçi eğilimler, hiçbir şeyin yeterince iyi
olamaması, bireyin kendisi için ve dünya için kötümser bakış açısı,
kontrolün elinde olması isteği, başkalarına itaat edememe, üstün
başarılı birey olma gibi nedenler de bireyin kendi özellikleri
nedeniyle oluşan tükenmişlik nedenleridir.
BELİRTİLERİ NELER?
Tükenmişlik belirtileri kişiden kişiye farklılık göstermekle
birlikte, genel olarak fiziksel, psikolojik ve davranışsal
belirtiler olmak üzere üç başlık altındadır.
Fiziksel Belirtileri:
Yorgunluk ve bitkinlik, enerji kaybı, uykusuzluk ve somatik ağrı
yakınmalar, kilo kaybı veya artışı.
Psikolojik Belirtileri:
Kayıtsızlık, ilgisizlik, çökkün duygudurum, neşesizlik, benlik
saygısında azalma, umutsuzluk, boşluk hissi, eleştirilere aşırı
duyarlılık, karar verme yetisinde azalma.
Sosyal ve Mesleki Davranışsal
Belirtileri: Kişiler arası çatışmalar, işe gelmeyle
ilgili problemler, İşten izinsiz erken ayrılmalar, işi bırakma
eğilimi, kuruma ilgisizlik olarak sıralanabilir.
EĞER İŞİNİZ ÇOK DETAY GEREKTİRİYORSA
DİKKAT!
Bir sendrom olarak bilinen tükenmişliğin hemen her meslek grubunda
yaşandığını belirtilmekle birlikte genellikle insana yönelik hizmet
sektöründe çalışanlarda, takım liderlerinde, zaman baskısıyla. ile
işi yetiştirmek durumunda kalanlarda, dikkat ve detaylar üzerinde
çalışılmayı gerektiren işlerde çalışanlarda daha sık görülmektedir.
Yapılan araştırmalar tükenmişliğin hem fiziksel sağlıkla hem de
depresyon ve kaygı gibi psikiyatrik problemlerle ilişkisini ortaya
koymaktadır. Yoğun tükenmişlik durumu psikosomatik bozukluklara,
evlilik sorunlarına, uykusuzluğa, alkol ve madde kullanımına, aile
yaşantısında sorunlara sebep olabilmektedir.
NASIL BAŞA ÇIKACAĞIZ?
- Bakış açısının, düşünce sisteminin, değerler
sıralamasının değiştirilmesi ve geliştirilmesi, otomatik
düşüncelerin, olumsuz algıların fark edilmesi ve düşüncelerin
yeniden yapılandırılması,
- İşe başlamadan önce yapılacak işin zorluklarının ve risklerinin
öğrenilmesi, sorumluluk alanlarının sınırlarının bilinmesi, iş
yükünün gerçekçi boyutlarda tutulması,
- İş dışındaki yaşam alanlarının geliştirilmesi,
- Sağlıklı beslenmek,
- Hobi edinmek,
- Düzenli uyku,
- Düzenli spor yapmak,
TEDAVİSİ MÜMKÜN!
Tedavisi mümkün olan tükenmişlik sendromunun son yıllarda özellikle
yoğun iş temposu, stres ve çalışmaya bağlı olarak görülme sıklığı
artmaktadır. Tedaviye başlamadan önce kesin ve ayırıcı tanı
önemlidir. Özellikle depresyonla karıştırılabilir. Bu konuda en
etkili yöntem bir uzman tarafından doğru tanı konulmasıdır. Tedavi
sürecinde davranışçı terapiye ve ilaç tedavisine başvurulur.
Yaşadığı zorlukları çalıştığı ortama bağlamak ya da sorunu
bireylerde aramak, sık rastlanan ve tükenmişliğin şiddetini
arttıran durumlardan bazılarıdır.
Bu nedenle bu tarz otomatik düşüncelere dikkat edilmelidir.
Psikoterapi tek başına yetersiz kaldığında, ilaç tedavisiyle süreç
desteklenebilir.