Covid'e bağlı uzun dönemde yaşanabilecek nörolojik rahatsızlıklar

Nature Medicine dergisinde bu hafta yayımlanan bir araştırmaya göre covide bağlı en sık görülen nörolojik rahatsızlık beyin sisi. Covid geçirenlerde Alzheimer hastalığına yakalanma sıklığının da daha fazla olduğu gözlenmiş.

Pandeminin başından beri covide bağlı nörolojk sıkıntılar konusundaki her gelişmeyi bu köşeden duyurmaya çalıştım. İlk başlarda sadece akut nörolojik etkiler konusunda bilgi sahibiydik. Çünkü virüs henüz dünyada yeniydi, uzun önemli etkilerini henüz görememiştik. Şimdi artık covidin uzun dönem etkileri konusunda daha fazla bilgi sahibiyiz.

Bugün size Nature Medicine dergisinde bu hafta yayımlanan bir araştırmadan bahsedeceğim.

Bu çalışmada covid geçirdikten sonra yaklaşık bir yıl boyunca takip edilen bireylerde, uzun süre devam eden nörolojik etkilere bakılmış. Mart 2020'den Ocak 2021'e kadar covid testi pozitif çıkan 154 bin kişi çalışmaya dahil edilmiş. Covid geçirmeyen kontrol grubu ile kıyaslandığında, covid geçiren grubun 1 yıl içerisinde yüzde 7 daha fazla nörolojik bulgu gösterdiği saptanmış. Uzun dönemde en sık görülen covide bağlı nörolojik etkinin 'brain fog' denilen Türkçe'ye 'beyin sisi' diye çevirebileceğimiz durum olduğu saptanmış. Beyin sisi, zihinsel berraklığın azalması olarak tarifleyebileceğimiz, kafa karışıklığı hali, unutkanlık, konsantrasyon kaybı ile giden bir durumdur. Covid geçirmeyen grupla kıyaslandığında covid geçirenlerde uzun dönemde yüzde 77 daha fazla hafıza problemlerine rastlandığı saptanmış. Hafıza sorunları bazılarında zamanla azalarak düzelirken bazılarında çok az düzelme olmuş ya da hiç değişme olmamış. Covid sonrası gelişen bu durumun geçirilen covidin şiddeti ile bağlantılı olmadığı saptanmış. Yani çok hafif de atlatsanız bu bulgular olabiliyor. Şu an için kimlerin daha fazla risk altında olduğu bilinmiyor. Aynı şekilde covid geçirenlerde Alzheimer hastalığına yakalanma sıklığının da daha fazla olduğu gözlenmiş.

Alzheimer üzerine çalışan bir nöroloji uzmanı olarak, pandemi döneminde hastalarımın hızlıca evre atladığına, bulgularının ilerlediğine şahit oldum. Covid sonrası Alzheimer tanısı koyduğum birçok hasta oldu. Ama buna neden olarak, zaten altta yatan bir Alzheimer patolojisinin, covid enfeksiyonunun etkisiyle daha hızlı açığa çıkmış olduğunu düşünüyorum. Hastalığa bağlı süreci hızlandıran bir katalizör gibi. Benim gibi düşünen Alzheimer uzmanlarının sayısı az değil. İleride daha net göreceğiz.

Ayrıca covid geçiren grupta yüzde 50 daha fazla iskemik inmeye rastlanmış. İskemik inme kanda oluşan pıhtının beyin damarlarını tıkaması sonucu gerçekleşen, tıkanan damarın beslediği beyin alanının fonksiyonunu yitirmesine neden olan nörolojik bir rahatsızlıktır. Covid geçiren grupta diğer gruba kıyasla, epilepsiye yakalanma ya da nöbet geçirme sıklığı yüzde 80, anksiyete ve depresyon gibi psikiyatrik hastalıklara yakalanma olasılığı yüzde 43, baş ağrısı gelişme sıklığı yüzde 35, parkinson benzeri hareket bozukluğu gelişme sıklığı yüzde 42 daha yüksek oranda gözlenmiş. Ayrıca covid geçirenlerde bulanık görme, göz kuruluğu, retina inflamasyonu gibi göz sorunlarının yüzde 30 daha fazla, çınlama ve kulakta ses duyma gibi duyma kusurlarının da yüzde 22 daha sık görüldüğü gözlenmiş.

Özetle Covid sonrası uzun dönemde gözlenen nörolojik bulgular:

En sık:

Hafıza sorunları, beyin sisi

Baş dönmesi

Kas ve eklem ağrıları

Orta sıklıkta:

İnme

Karıncalanma, uyuşma

Baş ağrısı

Epilepsi/nöbetler

İstemsiz kas seyirmesi

Nadir:

Beyinde inflamasyon(yangı reaksiyonu)

Omurilikte inflamasyon

Uzamış kas zayıflığı

Parkinson benzeri rahatsızlıklar

Tek taraflı yüz felci

Avrupa'daki durumdan haberdar değilim ama ABD'de uzun dönemli covid etkilerini takip etmek için uzamış covid polikliniği adı altında poliklinikler açılmaya başlandı. İlerleyen dönemde covidin etkilerini daha sıkı takip edebilmek için bu gibi polikliniklerin önemi büyük.

DR. SEVDA SARIKAYA / AKŞAM GAZETESİ